Ngày xưa trẻ đến 03 tuổi chưa biết nói được coi là việc "bình thường" và sau đó trẻ sẽ nói được. Đó cũng là cơ chế tự nhiên trong việc bắt chước, học tập và sử dụng ngôn ngữ.
Nhưng đó là câu chuyện của 20 - 30 năm về trước, còn xã hội hiện đại bây giờ trẻ chậm nói được xem là dấu hiệu và nguy cơ "bất bình thường" trong việc sử dụng ngôn ngữ. Vậy phải chăng môi trường và phương pháp dạy con đã ảnh hưởng thế nào đến việc tập cho trẻ học nói?
TRẺ CHẬM NÓI DO ĐÂU?
Nhiều nguyên nhân có thể khiến trẻ chậm phát triển khả năng nói và ngôn ngữ. Đôi khi chỉ là do trục trặc trong vòm miệng, như với lưỡi hoặc hàm ếch. Dây hãm ngắn cũng có thể hạn chế cử động của lưỡi khiến trẻ khó nói…
Trục trặc trong khả năng nghe cũng thường có liên quan đến việc chậm nói, đó là lý do ví sao trẻ nên được bác sĩ tai mũi họng kiểm tra khi có vấn đề về nói. Trẻ khó nghe cũng sẽ gặp khó khăn trong việc hiểu, bắt chước và sử dụng ngôn ngữ.
Ngoài ra, trẻ chậm nói còn có nguyên nhân do tâm lý. Nguyên nhân tâm lý là do gia đình hoặc quá cưng chiều, hay bỏ bê trẻ, hoặc đã xảy ra một biến cố nào đó làm ảnh hưởng đến tâm lý trẻ.
MÔI TRƯỜNG VÀ PHƯƠNG PHÁP DẠY CON ĐÃ ẢNH HƯỞNG NHƯ THẾ NÀO ĐẾN KHẢ NĂNG SỬ DỤNG NGÔN NGỮ CỦA TRẺ?
Dưới đây là một số sai lầm tai hại mà nhiều mẹ mắc trong quá trình dạy dỗ khiến trẻ chậm nói hay nói ngọng:
1. Trẻ từ 18 tháng đến 3 tuổi chậm nói có thời gian lạm dụng TV, điện thoại, máy tính bảng.
Tivi, máy tính bảng, điện thoại hay mọi thiết bị truyền thông thông tin đều có một tác dụng đó là giúp trẻ học hỏi và tiếp thu được những điều mới lạ xung quanh cuộc sống. Không những vậy, các thiết bị này còn được nhiều mẹ biến thành “cô trông trẻ” hữu hiệu, bởi họ nhận thấy rằng mỗi khi cho bé ngồi xem tivi là y như rằng con sẽ ngoan ngoãn hơn. Và những lúc như vậy là thời điểm tốt để mẹ có thể yên tâm làm các công việc khác.
Tuy nhiên, nếu mẹ quá lạm dụng “cô trông trẻ” này thì sẽ khiến cho bé lười nói chuyện. Khi cho con xem Tivi, bé chỉ được tiếp nhận thông tin một chiều, bởi lúc đó bé chỉ con có cơ hội nghe nhưng lại không có cơ hội để nói. Không những ảnh hưởng đến khả năng ngôn ngữ của trẻ, việc xem tivi quá nhiều cũng là nguyên nhân khiến mắt con không được khỏe, dễ dẫn đến tình trạng cận thị, ảnh hưởng nghiêm trọng đến vấn đề học tập sau này.
Trẻ dành hơn 1 tiếng/ngày xem TV, điện thoại, ipad dễ bị ảnh hưởng đến khả năng ngôn ngữ
Thay vì để con ngồi hàng giờ trước tivi thì mẹ hãy dành thời gian nhiều hơn để cùng con chuyện trò. Khi được giao tiếp với mẹ, bé sẽ đáp ứng được cả hai nhu cầu đó là nghe và nói.
Tại Trung Tâm Rồng Việt, khi chúng tôi can thiệp cho các trẻ chậm nói, có áp dụng phương pháp sinh trắc DMIT thì trên 90% trẻ chậm nói có vùng âm thanh và ngôn ngữ rất cao. Khi chúng tôi phân tích và tư vấn, thì quý phụ huynh ngạc nhiên: tôi cứ nghĩ con chậm nói là do vùng ngôn ngữ kém, thế tại sao lại chậm nói được?
Một đứa trẻ khi có vùng âm thanh và ngôn ngữ cao thường rất nhạy về tiếng ồn, âm nhạc và thích thú khi được nghe, nhìn người khác nói chuyện. Tuy nhiên do cha mẹ quá lạm dụng vào những thiết bị truyền thông và lười nói chuyện với con, khiến con trẻ giao tiếp thụ động một chiều (bé nghe tốt nhưng lại khó và thậm chí không nói được, do không có người tương tác). Và như thế khi trẻ khó và không có khả năng sử dụng ngôn ngữ để giao tiếp, thì cơ chế sẽ dùng ngôn ngữ cơ thể để diễn tả, vì vậy trẻ chậm nói thường đi kèm với dấu hiệu tăng động.
Theo nghiên cứu gần đây của bệnh viện Nhi Cincinnati (Ohio, Mỹ), trẻ sử dụng các thiết bị công nghệ nhiều hơn một giờ mỗi ngày có khả năng sử dụng ngôn ngữ, biểu đạt ý đơn điệu hơn và tốc độ liệt kê tên gọi của các vật, đối tượng chậm hơn.
Khi con có biểu hiện chậm nói, không ít phụ huynh chưa vội tìm lời khuyên của chuyên gia ngay và tự nhủ "Không có gì phải lo lắng...", "một số trẻ biết đi sớm hơn và số khác nói sớm hơn" và thường trì hoãn việc tìm lời khuyên của các chuyên gia. Một vài người có thể tự trấn an rằng "nó sẽ lớn thôi" hoặc "thằng bé chỉ thích các hoạt động thể chất". Sự chủ quan này sẽ làm trễ việc phát hiện các dấu hiệu của trẻ và ảnh hưởng đến thời gian can thiệp cho trẻ.
Cha mẹ nên chú ý, phát hiện kịp thời và cho bé đi khám, điều trị càng sớm càng tốt, do giai đoạn 2-3 tuổi là giai đoạn vàng để can thiệp, trị liệu cho bé. Trẻ càng lớn càng khó can thiệp hơn, thời gian điều trị cũng lâu hơn.
Dù bé ở giai đoạn nào đi nữa, sự quan tâm chăm sóc và yêu thương từ gia đình luôn là yếu tố then chốt cho sự phát triển toàn diện của trẻ.
2. Trẻ 2 tuổi - 3 tuổi chậm nói được cưng chiều quá mức, không cho con có cơ hội được nói
Đây là lỗi tai hại của ba mẹ làm ảnh hưởng đến khả năng giao tiếp của trẻ, là nguyên nhân trẻ chậm nói. Khi vốn từ vựng của bé chưa được hoàn thiện, để có thể giao tiếp với mọi người xung quanh, trẻ thường phải dùng hành động, cử chỉ để biểu đạt mong muốn của mình.
Khi muốn uống sữa hay muốn lấy bất cứ một thứ gì, trẻ sẽ tự tay mình chỉ hoặc sẽ cầm tay mẹ và hướng đến các đồ vật đó. Lúc đó, các mẹ sẽ hiểu được mong muốn của con và nhiều người đã ngay lập tức đi lấy giúp con. Hành động này nếu lặp lại nhiều lần sẽ là nguyên nhân sâu xa khiến con chậm nói. Thay vì vội vàng giúp con, các mẹ nên gợi chuyện để hỏi con “con cần gì nào?”, “đó là cái gì nhỉ?”… Gợi câu hỏi cho con là một cách tốt để trẻ có phản ứng lại trước những lời nói của mẹ.
Không nên đáp ứng quá nhanh nhu cầu của trẻ
Việc chiều con, nhanh chóng đáp ứng mọi yêu cầu, không chỉ ảnh hưởng đến khả năng ngôn ngữ, mà còn tác động xấu đến tính cách của trẻ. Một khi con biết mọi yêu cầu của mình sẽ nhanh chóng được đáp ứng, chúng sẽ sinh ra nhiều yêu cầu và đòi hỏi, dễ hình thành thói phụ thuộc và lười vận động.
3. Trẻ đã 3 tuổi nhưng ít nói, vốn từ ít, chỉ nói được từ đơn, đôi.
Mốc phát triển ngôn ngữ bình thường của trẻ từ 4 – 36 tháng tuổi.
Từ 4 – 6 tháng tuổi, mẹ có thể nghe thấy những âm thanh ríu rít khi chơi đùa cùng con. Trẻ bắt đầu bập bẹ và đôi khi phát ra những âm thanh như thể con đang tiếp chuyện với mọi người.
Từ 7 – 12 tháng tuổi, bé có thể bập bẹ một số từ đơn giản như “ma ma”, “ba ba”.... Đây là những từ phổ biến nhất mà những đứa trẻ có thể phát ra đầu tiên; bập bẹ khoảng 4 âm tiết hay nhiều hơn giống câu ngắn mà không có từ thực sự.
Từ 13 – 18 tháng tuổi: trẻ còn có thể chỉ vào tranh bằng một ngón tay; dùng nhiều phụ âm (p,b,m,n,h); lấy được các đồ vật nằm trong tầm nhìn; có thể hiểu hơn 50 từ; giảm cử chỉ dùng lời nói nhiều hơn để giao tiếp...
Từ 19 – 24 tháng tuổi: Con có thể kết hợp 2 từ với nhau để tạo thành một câu đơn giản như “ôm con, bế con...”. Khi bé 2 tuổi, con có thể sử dụng được những câu đơn giản gồm 2-4 từ.
Từ 25 – 36 tháng tuổi: Từ 2 tuổi đến 3 tuổi, vốn từ vựng của bé được mở rộng liên tục và bé có thể cảm nhận được tất cả những điều mẹ nói. Ở giai đoạn 3 tuổi, bé có thể giao tiếp lưu loát với mẹ trong một cuộc trò chuyện khá dài. Hơn nữa, nó có thể kết nối nhiều từ hơn để tạo thành câu dài.
Buổi học 1 kèm 1 giúp bé tập nói
4. Trẻ chậm nói do các bệnh lý liên quan đến hội chứng tăng động kém tập trung, tự kỷ
Các hội chứng này ảnh hưởng đến hành vi của trẻ, khiến trẻ không tập trung để tập nói, hoặc sợ âm thanh tiếng ồn lớn hay sợ tiếp xúc với người lạ. Trường hợp trẻ chậm nói liên quan dến các bệnh lý trên ba mẹ trước hết nên cho bé đi thăm khám tại các cơ sở chuyên môn để trẻ được hỗ trợ tốt nhất.
Chấp nhận tình trạng của trẻ
Chưa có thuốc nào được chứng nhận có thể chữa chậm nói, không có chương trình TV nào giúp bé cải thiện.
Âm ngữ trị liệu, tâm vận động, can thiệp và điều chỉnh tâm lý, hành vi là điều con thực sự cần. Ba mẹ cần chấp nhận tình trạng của con và cho con đi can thiệp. Một số phụ huynh thường cho rằng đưa con vô các cơ sở chuyên môn sẽ khiến tình trạng của con tệ đi hoặc sợ con bị các bé khác "lây" bệnh chậm nói.
Thực tế các cơ sở chuyên môn thường phân làm 2 loại:
- Trung tâm can thiệp tâm lý, điều chỉnh hành vi dành cho các bé chậm nói đơn thuần, lăng xăng kém tập trung, rối loạn phổ tự kỷ.
- Trường chuyên biệt dành cho các bé tự kỷ nặng.
Chỉ cần dành một chút thời gian tìm hiểu, ba mẹ sẽ phân biệt được đâu là nơi phù hợp cho con.
Trẻ được hỗ trợ tại các cơ sở phù hợp sẽ giúp cải thiện tình trạng của trẻ.
Quy trình can thiệp tâm lý & tập nói cho trẻ tại GoUp Family
Tại GoUp Family, tất cả các bé đều được chuyên viên tâm lý thực hiện các bài kiểm tra đánh giá ban đầu. Bài kiểm tra này sẽ bao quát các mảng như kỹ năng vận động thô, vận động tinh, khả năng ngôn ngữ, nhận thức bản thân, phản xạ với các vật thể, môi trường xung quanh... và kéo dài khoảng 45 phút.
Dựa theo kết quả kiểm tra này, các chuyên gia tâm lý sẽ lên giáo án và phác đồ can thiệp, trị liệu tâm lý tương ứng. Trẻ sẽ được học với các chuyên viên tâm lý và được can thiệp theo từng giai đoạn cụ thể:
Trong 2 - 3 tuần đầu: chuyên viên sẽ giúp bé làm quen với giáo viên và môi trường điều trị thông qua những trò chơi đặc biệt, các bài hát, các hoạt động tương tác.
Từ tuần thứ 4 – tuần 7: chuyên viên sẽ áp dụng chương trình điều trị thông qua các hoạt động như:
- Trò chơi nhận thức giác quan
- Các bài tập tâm vận động
- Các bài tập bắt chước và tập nói
- Can thiệp cá nhân
- Can thiệp theo nhóm
Từ tuần thứ 8 – tuần 12: Cập nhật tình trạng của trẻ trong cuộc họp chuyên môn, và đưa ra các giáo án chuyên sâu tương ứng với tình trạng cụ thể của trẻ. Các báo cáo, giáo án và đánh giá này cũng được gửi đến phụ huynh.
Các bài tập trong giai đoạn này sẽ bao gồm
- Các bài tập rèn luyện tư duy
- Các bài tập về nhận thức
- Các bài tập tăng về cử động cơ miệng, tập nói, tập hát theo yêu cầu
- Các bài tập tiếp xúc rèn luyện khả năng phối hợp tay mắt
- Các bài tập rèn luyện khả năng chú ý, tập trung
- Can thiệp cá nhân
- Can thiệp theo nhóm
GO UP FAMILY được trang bị cơ sở vật chất hoàn toàn mới, hiện đại nhằm mang lại hiệu quả tối đa cho trẻ trong thời gian học tại trung tâm bao gồm:
Khu tâm vận động bao gồm các học cụ chuyên dụng để trẻ vui chơi, hoạt động có chủ đích kết hợp điều hòa giác quan cũng như qua vận động giúp trẻ cải thiện hành vi. Mỗi ngày các em sẽ có các khung giờ học tại đây dưới sự hỗ trợ của các giáo viên tâm vận động giúp các em thông qua các bài tập để giải tỏa các gút mắc, rối nhiễu tâm lý của các em.
Phòng tư vấn, kiểm tra & đánh giá là nơi phụ huynh, bé và chuyên viên tâm lý của Go Up tìm hiểu, trao đổi các vấn đề về tâm lý cũng như quá trình phát triển ngôn ngữ, vận động của trẻ để từ đó soạn ra lộ trình học phù hợp và dành riêng cho bé, giúp tận dụng thời gian học và giúp bé phát triển nhanh chóng.
Phòng can thiệp theo nhóm với không gian thoáng mát cùng học cụ thích hợp với các buổi học phát triển ngôn ngữ và tương tác hai chiều; đặc biệt phù hợp cho các bài tập rèn luyện cách ứng xử, giao tiếp xã hội.
Phòng học cá nhân với không gian riêng cho các bài tập chú trọng phát triển ngôn ngữ, điều chỉnh hành vi, cải thiện khả năng ngôn ngữ đồng thời giúp các bé nhút nhát có thể trao đổi, tương tác với giáo viên. Đặc biệt phòng còn trang bị máy mát xa giúp kích thích, điều hòa giác quan của trẻ.
Khu vực ngoài trời với sân cỏ rộng rãi, sân cát mịn hướng đến các hoạt động ngoài trời cũng như phối hợp với các bài tập tâm vận động giúp tăng cường hiệu quả buổi học và tăng thêm niềm vui thích của bé sau mỗi ngày học.
Hệ thống camera ra quan sát cùng đội ngũ giám sát các hoạt động của bé và cô trong suốt ngày học.
TỔNG QUAN
PHÒNG TÂM VẬN ĐỘNG
PHÒNG HỌC
